5-KİTÂBU’L-HAYZ (HAYZ KİTABI)
Ve Yüce Allah’ın Şu Kavlî:
1- Hayzın Başlaması Nasıl Oldu Ve Peygamber(S)’İn:”Hayz Allah’ın Âdem Kızları Üzerine Yazdığı Bir Şeydir” Kavli Babı
2- Hayz Oldukları Zaman Kadınlara Emr Babı
3- Hayızlı Kadının, Kocasının Başını Yıkaması Ve Taraması Babı
4- Erkeğin, Kadın Hayızlı İken Karısının Kucağında Kur’ân Okuması Babı
5- Nifâsa Hayz İsmini Veren Kimse Babı
6- Hayızl1 Kadının Cildine Dokunmak Babı
7- Hayızlı Kadının Oruç Tutmayı Terketmesi Babı
8- Bâb: Hayızlı Kadın. Beyti Tavaf Etmek Müstesna, Bütün1 Hacc Fiillerini Yerine Getirir
9- İstihâza Babı
10- Hayz Kamnı Yıkamak Babı
11- İstihâzalı Kadının İ’tikâf Etmesi Babı
12- Bâb: Kadın, Hayız Olduğu Elbise İçinde Namaz Kılar Mı?
13- Hayızdan Yıkanması Sırasında Kadının Güzel Koku Sürünmesi Babı .
14- Kadının, Hayızdan Temizleneceği Zaman Kendisini Ovalaması, Nasıl Yıkanacağı Ve Nasıl Misklenmiş Bir Parça Alıp Onunla Kan Değen Yeri Sürteceği Babı
15- Kadının Hayızdan Yıkanması Babı
16- Kadının Hayızdan Yıkanması Sırasında Taranması Bâb1
17- Kadının, Hayız Yıkanması Sirasinda Saçlarını Çözmesi Babı
18- “Biz Sizleri… Hilkati Belirsiz Bir Çiğnem Etten, Yarattık…”Babı
19- Hayızlı Kadın Hacca Ve Umreye Nasıl İhram Eder Babı
20- Hayzın Gelmesi Ve Gitmesi Babı
21- Bâb: Hayızlı Olan Kadın Namazı Kaza Etmez
22- Hayz Elbisesi İçinde İken Hayızlı Kadınla Beraber Uyumak Babı
23- Temizlik Hâli Elbisesinden Başka Hayız Elbisesi Edinen Kimse Babı
24- Hayızlı Kadınların Namaz Yerinden Ayrı Durarak Bayram Namazlarının Kılındığı Sahada Ve Müslümanların Dualarında Hâzır Bulunmaları Babı
25- Hah: Kadın Bir Ayda Üç Hayız Olduğu Zaman (Hüküm Nedik?)
26- Hayız Günleri Hâricinde Kadının Göreceği Sarı Ve Boz Renkli Islaklıklar Babı
27- İstihâza Damarı Babı
28- İfâda Tavafından Sonra Hayız Olan Kadın Babı?
29- Bâb: İstihâzalı Kadın (Arada Kanı Dinmekle) Temizliği Görünce (Yıkanıp Namaz Kılar)
30- Lohûsa (İken Ölen) Kadın Üzerine Cenaze Namazı Ve Bu Namazın Sünneti Babı
31-Bâbb(Bu, Geçen Bâbdan Bir Fasıl Gibidir)
Rahman ve Rahîm olan Allah’ın İsmiyle
5-KİTÂBU’L-HAYZ (HAYZ KİTABI)
Ve Yüce Allah’ın Şu Kavlî:
“Sana Kadınların Ay Hâlini De Sorarlar. De Ki: O Bir Ezadır. Onun İçin Hayz Zamanında Kadınlardan Ayrılın.[1]Temizlendikleri Vakte Kadar Kendilerine Yaklaşmayın. İyice Temizlendiler Mi O Zaman Allah’ın Size Emrettiği Yerden Onlara Gidin. Herhalde Allah Hem Çok Tevbe Edenleri Sever, Hem Çok Temizlenenleri Sever” (El-Bakara: 2/222) [2]
1- Hayzın Başlaması Nasıl Oldu Ve Peygamber(S)’İn:”Hayz Allah’ın Âdem Kızları Üzerine Yazdığı Bir Şeydir” Kavli Babı[3]
Ve bâzıları da: Gönderilen hayzın ilki, İsrâîl oğulları (kadınları) üzerine oldu, dediler [4].
Ebû Abdillah Buhârî: Peygamber’in (yukarıki) sözü daha şümullüdür, dedi[5].
2- Hayz Oldukları Zaman Kadınlara Emr Babı [6]
1-…….el-Kaasım şöyle diyor: Ben Âişe’den işittim, şöyle diyordu: Biz ancak hacc etmeği düşünerek yola çıktık. Şerif mevkiine geldiğimiz zaman ben hayz oldum. Rasûlullah (S) yanıma girdi; ben ise ağlıyordum. “Neyin var (hayız mı oldun?)” diye sordu. Evet dedim. “Bu, Allah’ın Âdem kızları üzerine yazdığı bir iştir. Binâenaleyh sen, hacıların eââ ettiği mensekleri eda et, şu kadar ki, Beyt’i tavaf etme” buyurdu. Âişe dedi ki: Ve Rasûlullah, kendi kadınları adına sığır kurbân etti .[7]
3- Hayızlı Kadının, Kocasının Başını Yıkaması Ve Taraması Babı
2-…….Âişe (R): Ben hayızh olduğum hâlde Rasûlullah’ın başını tarar idim, demiştir [8].
3-……. Bana Hişâm, Urve’den haber verdi ki, Urvetu’bnu’zZubeyr’e: Hayızh kadının bana hizmet etmesi yâhud kadının cünüb iken yanıma gelmesi caiz midir? diye sorulmuş. Urve de: Bana göre bunun hepsi caiz, öyle olan da, böyle olan da bana hizmet eder. Bundan dolayı hiçbir taraf için be’s yoktur. Bana Âişe haber verdi ki, kendisi hayızlı ve hücresinde ikaamet ederken, Rasûlullah da mes-cidde i’tikâf ettiği zaman, Rasûlullah başını ona doğru uzatır, o da Rasûlullah’ın başını tarardı [9].
4- Erkeğin, Kadın Hayızlı İken Karısının Kucağında Kur’ân Okuması Babı
Ebû Vâil de, kendi hizmetçi kadınını hayızlı olduğu hâlde Ebû Rezîn’e gönderirdi de, kadın Mushaf kesesinin ipinden tutarak onu Ebû VâiPe getirir idi[10].
4-…….Âişe (R): Peygamber (S), ben hayızh iken başını kucağıma yaslar, sonra Kur’ân okurdu, diye tahdîs etmiştir. [11]
5- Nifâsa Hayz İsmini Veren Kimse Babı [12]
5-…….Ümmü Seleme (R) tahdîs edip şöyle demiştir: Ben Peygamber ile beraber bir aba içinde yatmış hâlde idim. Derken hayz oldum. Yavaşça sıyrıldım. Ve hayız elbisemi alıp giydim. Peygamber: “Nifâslandın mı (yânî âdetin mi geldi)?” diye sordu. Ben: Evet, dedim.
Bunun üzerine Peygamber beni çağırdı, ben de saçaklı kadîfenin altında onunla beraber yattım [13].
6- Hayızlı Kadının Cildine Dokunmak Babı [14]
6-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Ben, Peygamber ile birlikte her ikimizde cünüb iken bir kabdan yıkanırdık. (Hayız olduğumda) O bana emrederdi, ben de futamı bağlardım. Ben hayızlı iken Peygamber tenini tenime dokundururdu. Keza O (mescidde) i’tikâfta iken, ben de hayızlı olduğum hâlde başını (i’tikâf yerinden dışarıya) çıkarırdı da, ben onu yıkar idim .[15]
7-…….BizeEbû İshâk -ki o Şeybânî’dir-, Abdurrahmân ibn Esved (99)’den; o da babası Esved ibn Yezîd’den; o da Âişe’den haber verdi. O şöyle demiştir: Biz mü’minlerin annelerinden biri hayız olduğu ve Rasûlullah da cildini onun cildine dokundurmak istediği zaman o kadına hayzının hemen başlangıcında iken fûta bağlamasını emreder ve ondan sonra tenini o kadının tenine dokundururdu. Âişe dedi ki: Sizin hanginiz nefsine, Peygamber’in nefsine mâlik olduğu kadar mâlik olabilir? [16]
Bu hadîsi Şeybânî’den rivayet etmesinde ayrı ayrı Hâlid ibn Ab-dillah ile Cerîr ibn Abdilhamîd, Alî ibn Mushir’e mutâbaat etmişlerdir .[17]
8-…….Bize Şeybânî tahdîs edip şöyle dedi: Bize Abdullah ibnu Şeddâd tahdîs edip şöyle dedi: Ben Meymûne’den işittim, şöyle diyordu: Rasûlullah (S) kadınlarından bir kadınla deri deriye sürüşmek istediği zaman, kadın hayızlı olduğu hâlde kadına emreder, kadın da futasını bağlar idi.
Bu hadîsi Sufyân es-Sevrî de Şeyb.ânî’den rivayet etmiştir. [18]
7- Hayızlı Kadının Oruç Tutmayı Terketmesi Babı
9-…….Bize Muhammed ibn Ca’fer haber verip şöyle dedi: Bana Zeyd -ki o, Eslem’in oğludur-, İyâd ibn Abdillah’tan; o da Ebû Saîd Hudrî’den haber verdi. O şöyle demiştir: Bir kurban yâhud ramazân bayramında Rasûlullah (S) yanımıza, namaz kılınacak musallaya çıktı. Kadınların yanma uğradı da:
— Ey kadınlar topluluğu! Sadaka veriniz. Çünkü sizler bana cehennem ahâlîsinin çoğu olarak gösterildiniz, buyurdu.
Kadınlar:
— Yâ Rasûlallah, neden? diye sordular. Rasûlullah:
— Çünkü siz çokça la’net eder ve kocalarınıza karşı ni’metenankörlük yaparsınız. (Ne acîbdir ki kendini zabt eden) tam akıllı ve ihtiyatlı kimsenin aklını, sizin kadar eksik akıllı, eksik dinli hiçbir kimsenin çelebileceğini görmedim, buyurdu.
Kadınlar:
— Dînimizin ve aklımızın eksikliği nedir? Yâ Rasûlallah? dediler.
— Kadının şahadeti, erkeğin şahadetinin yarısı değil midir?
Kadınlar:
— Evet, dediler.
— İşte bu aklının eksikliğindendir. Hayız olduğu zaman da namaz kılmaz, oruç tutmaz değil mi? buyurdu.
Kadınlar:
— Evet, dediler.
— İşte bu da dîninin eksikliğindendir, cevâbını verdi [19].
8- Bâb: Hayızlı Kadın. Beyti Tavaf Etmek Müstesna, Bütün1 Hacc Fiillerini Yerine Getirir
Ibrâhîm en-Nahaî: Hayızlı kadının âyet okumasında be’s yoktur, demiştir [20]. İbn Abbâs da: Cünübün kıraat
etmesinde bir be’s görmemiştir [21].
Peygamber(S) de zamanlarının hepsinde (yânî her hâlinde) zikrederdi. Ümmü Atıyye de: Biz, hayızh kadınların (namazgaha) çıkmaları, mü’minlerin tekbîrleriyle tekbîr etmeleri ve duâ etmeleri ile emrolunur idik, dedi.[22]
İbn Abbâs da şöyle dedi: Bana Ebû Sufyân haber i verdi ki: Hıraklıyus, Peygamber’in mektubunu istemiş ve okumuştur. Bu mektûbda: Bismillahirrahmânirrahîm ile “Ey kitâb ehli, hepiniz bizimle sizin aranızda musâvî bir kelimeye gelin:
Allah’tan başkasına tapmayalım, O’na hiçbir şeyi ortak tutmayalım, Allah’ı bırakıp da kimimiz kimimizi
RabbHar edinmeyelim… ” (âiu imrân:64)sözleri de vardı [23].
Ve Atâ ibn Ebî Rebâh, Câbir’den: Âişe hayz oldu da Beyt’i tavaf hâriç, bütün hacc fiillerini yaptı ve namaz
kılmıyordu, dedi [24]. Ve Hakem ibn Uteybe: Ben cünüb iken hayvan keserim. Allah da: “Üzerlerine Allah’ın ismi anılmayanlardan yemeyin; çünkü bu muhakkak bir flSktir… ” (el-En’âm:121) buyurdu, demiştir [25].
10-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Bizler Peygamber’in maiyyetinde, haccdan başka bir şeyi düşünmeyerek yola çıktık. Serîf mev-kîine geldiğimiz zaman ben hayız oldum. Ben ağlar hâldeyken Peygamber (S) yanıma girdi ve: “Seni ağlatan nedir?” dedi. Ben: Val-lâhî çok arzu etmiştim; Allah’a yemîn ediyorum ki, ben bu yıl hacc etmedim, dedim. Peygamber: “Muhtemel ki sen hayz oldun” dedi. Evet, dedim. “Şübhe yok, sendeki bu hâl, Allah ‘in Âdem kızları üzerine yazdığı bir şeydir. Binâenaleyh hacıların yapacakları fiilleri sen de yap, şu kadar ki, temizleninceye kadar Beyt’i tavaf etme” buyurdu [26].
9- İstihâza Babı
11-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Fâtıma bintu Hubeyş, RasüIullah’a hitaben: Yâ Rasûlallah, ben temiz olamıyorum, namazı terk edeyim mi? diye sordu. Rasûlullah (S): “Bu, ancak bir damar (ka-m)dır, hayız değildir. Hayız (vakti) geldiği zaman namazı bırak, hayız zamanı geçince kendinden kanı yıka ve namaz kıl” buyurdu .[27]
10- Hayz Kamnı Yıkamak Babı
12-……. Bize Mâlik, Hişâm’dan; o da Fâtıma bintu’lMunzir’den; o da Esma bintu Ebî Bekr’den haber verdi. O şöyle demiştir: Bir kadın, Rasûlullah’tan sorup: Yâ Rasûlallah, birimiz, elbisesine hayzmdan kan isabet ederse nasıl yapsın buyurursun? dedi. Rasûlullah: “Birinizin elbisesine hayzından kan bulaşırsa, onu parmaklarıyla yâhud tırnağıyla kazısın, sonra azar azar üzerine su döküp yıkasın, ondan sonra o elbise içinde namaz, kılsın” buyurdu. [28]
13-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Birimiz hayız olurdu da, sonra temiz olduğu zaman elbisesinden kanı parmaklarıyla kazır ve onu yıkar, müteakiben elbisesinin diğer kısımları üzerine azar azar su döker, ondan sonra da bu elbisenin içinde namaz kılardı. [29]
11- İstihâzalı Kadının İ’tikâf Etmesi Babı
14-…….BizeHâlidibnu Abdillah, Hâlid ibn Mihrân’dan; oda İkrime’den; o da Âişe’den tahdîs etti (o şöyle demiştir): -Bir kerre-Peygamber (S) ile birlikte kadınlarından biri istihâzah hâlinde ve kanı görüp dururken i’tikâf etti. Bazen kanının akmasından dolayı altına bir leğen koyduğu da olurdu.
İkrime dedi ki: Âişe usfur bitkisinin suyunu gördü de: Bu öyle bir şeydir ki, fulanca kadın istihâza zamanında onu bulundurur idi, dedi[30].
15-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Kadınlarından biri Rasûlullah ile birlikte i’tikâf etti. Bu kadın leğen altında iken (kırmızı) kanı ve sarılığı görüyor idi ve bu hâlde o, namaz kılardı[31].
16-…….Bize Mu’temir, Hâlid’den; o da İkrime’den; o da Âişe’den tahdîs etti ki, mü’minlerin annelerinden biri istihâzah iken i’tikâf etmiştir [32].
12- Bâb: Kadın, Hayız Olduğu Elbise İçinde Namaz Kılar Mı?[33]
17-…….Âişe (R): Bizim her birimiz için, içinde hayız olduğu bir tek elbiseden başkası yoktu. Eğer o elbiseye kandan bir şey bulaşırsa, tükürüğü ile onu ıslatır, sonra onu tırnağı ile ovalar(yıkar)dı, dedi. [34]
13- Hayızdan Yıkanması Sırasında Kadının Güzel Koku Sürünmesi Babı .
18-…….Bize Abdullah ibnu Abdilvahhâb tahdîs edip şöyle dedi: Bize Hammâd ibn Zeyd, Eyyûb (es-Sahtıyânı)’dan; o da Hafsa (bintu Sîrîn)’dan tahdîs etti. Ebû Abdillah dedi ki: Yâhud Hişâm ibn Hassan, Hafsa’dan; o da Ümmü Atiyye’den; o da Peygamber’den.
Ümmü Atıyye (R) şöyle demiştir: Biz bir ölü üzerine üç günden ziyâde süslenmeyi terk etmekten (yânî yas tutmaktan) nehy olunurduk, ancak zevç üzerine dört ay on gün yas tutardık. Bu müddet içinde gözlerimize sürme çekmez, güzel koku sürünmez ve (süs için) boyanmış kumaş giyinmezdik, ancak asb (denilen Yemen kumaşı) müstesna. Hayzın dinmesi zamanında birimiz hayızdan yıkanmak istediğinde azıcık Azfâr kustu (tırnak buhuru) kullanması bize müsâade edilmişti[35]. Bizler .cenazenin ardından gitmekten de nehy olunurduk.
Ebû Abdillah dedi ki: Bu hadîsi Hişâm ibn Hassan, Hafsa’dan; o da Ümmü Atıyye’den; o da Peygamber’den rivayet etmiştir[36].
14- Kadının, Hayızdan Temizleneceği Zaman Kendisini Ovalaması, Nasıl Yıkanacağı Ve Nasıl Misklenmiş Bir Parça Alıp Onunla Kan Değen Yeri Sürteceği Babı
19-….. Bize îbnu Uyeyne, Mansûr ibn Safiyye’den; o da annesinden; o da Âişe’den tahdîs etti ki (o şöyle demiştir): Bir kadın Peygamber’e hayızdan sonra yıkanmasının mâhiyyetinden sordu. Peygamber de ona nasıl yıkanacağını şöylece emretti: “Miske bulanmış bir yün veya pamuk parçası al da onunla temizlen ” buyurdu. Kadın: Nasıl temizleneyim? dedi. Peygamber: “Onunla temizlen” buyurdu. Kadın tekrar: Nasıl? diye sorunca: “SubhânaUah! Temizlen işte!” buyurdu. Bunun üzerine ben kadını kendime çektim de: Onunla kan değen yeri (yânî ferci) sürtele, dedim [37].
15- Kadının Hayızdan Yıkanması Babı [38]
20-…….BizeMansûr, annesi Safiyye bintu Şeybe’den; o daÂişe’den tahdîs etti (şöyle demiştir): Ensâr’dan bir kadın Peygamber (S)’e: Hayızdan nasıl yıkanayım? diye sordu. Peygamber: “Miske bulanmış bir yün veya pamuk parçası al da uzuvlarım üçer defa yıkayarak temizlen ” buyurdu. Ondan sonra Peygamber (S) utandı da yüzünü çevirdi. -Yâhud da Peygamber “Buparça ile temizlen”buyurdu.- Bunun üzerine ben o kadını tutup, kendime doğru çektim de, Peygam-ber’in anlatmak istediği şeyi ona haber verdim. [39]
16- Kadının Hayızdan Yıkanması Sırasında Taranması Bâb1
21-…….Bize İbnu Şihâb, Urve’den tahdîs etti ki, Âişe (R) şöyle demiştir: Ben Veda Haccı’nda Râsûlullah (S) ile birlikte ihrama girip, yüksek sesle telbiye ettim. Ben temettü’ haccina niyet edip kurbân sevk etmeyen kimselerden biri idim. (Râvî der ki:) Âişe hayız olduğunu ve Arafe gecesi girinceye kadar temiz olmadığını söyledi. O gece: Yâ Rasûlallah, işte bu gece Arafe gecesidir. Ben ise ancak umre niyeti ile ihrama girmiştim, demiştir. Rasûlullah da ona: “Yıkanmak üzere saçlarını çöz, taran ve umre niyetinden vaz geç” buyurmuş. {Âişe dedi ki:) Ben de öyle yaptım. Haccı yerine getirdikten sonra, Muhassab’da bulunduğumuz gece Rasûlullah (erkek kardeşim) Ab-durrahmân’a emretti. O da bana, evvelce başlamış olduğum umre’-nin yerine Ten’îm’den yeni bir umre yaptırdı[40].
17- Kadının, Hayız Yıkanması Sirasinda Saçlarını Çözmesi Babı [41]
22…….. Bize Ebû Usâme, Hişâm ibn Urve’den; o da babasından; o da Âişe’den tahdîs etti. Âişe (R) şöyle demiştir: Bizler zu’l-hicce ayının hilâline doğru (Medine’den yola ) çıktık. Rasûlullah: “Her kim umre ile ihrama girmek isterse öyle ihram etsin. Bana gelince, eğer ben kurbanlık sevk etmemiş bulunaydım, ben de muhakkak umre ile ihram ederdim” buyurdu. Bunun üzerine kimi umre ile, kimi de hacc niyeti ile ihrama girdiler. Ben hayızlı iken Arafe günü bana erişti. Ben Peygamber’e hâlimi söyledim. “Umreni bırak, saçlarını çöz, taran ve hacc niyetiylejhrâm et” buyurdu. Ben de öyle yaptım. Nihayet Muhassab’da kaldığımız gece olunca, erkek kardeşim Abdurrahmân ibn Ebî Bekr’i benimle beraber gönderdi. Ben Ten’-îm’e kadar çıktım da (ilk başlayıp terk ettiğim) umremin yerine bir umre ile ihram ettim. Hişâm ibn Urve şöyle dedi: Bundan dolayı (kef-fâret olarak) ne kurbân lâzım geldi, ne oruç, ne de sadaka [42].
18- “Biz Sizleri… Hilkati Belirsiz Bir Çiğnem Etten, Yarattık…”Babı [43]
23-…….Bize Hammâd (ibn Zeyd), Ubeydullah ibni Ebî Bekr’den; o da Enes ibn Mâlik(R)’ten tahdîs etti. Peygamber (S) şöyle buyurmuştur:
“Şübhesiz Azîz ve Celîl olan Allah, rahime bir melek tevkil etti. O melek: Ey Rabb ‘im! Bir nutfedir. Ey Rabb ‘im! Bir kan pıhtı-sıdır. Ey Rabb’im! Bir çiğnem ettir, der. Allah onu yaratmayı hükmetmek istediği zaman melek: Erkek midir, yoksa dişi midir? Bedbaht mıdır, yoksa mes’ûd mudur? Rızık nedir, ecel nedir? sorularını sorar. Bunlar anasının karnında iken yazılır”[44].
19- Hayızlı Kadın Hacca Ve Umreye Nasıl İhram Eder Babı [45]
24-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Biz Veda Haccı’nda Peygamber’le birlikte (Medine’den yola) çıktık. Bizden kimi umre niyetiyle, ihrama girmiş, kimi de hacc niyetiyle ihrama girmişti. Nihayet Mekke’ye geldik. Rasûlullah (S): “Umre niyyetiyle ihrama girip de kurbân göndermeyen, ihramdan çıksın. Umre niyetiyle ihrama girip de kurbân gönderen, tâ kurbânını kesmek suretiyle ihramdan çıkıncaya kadar, ihramdan çıkmasın. Hacc niyetiyle ihrama girmiş olan ise, haccını tamamlasın” buyurdu. Âişe dedi ki: Ben hayız oldum ve tâ Arat e günü oluncaya kadar hayızlı olmakta devam ettim. Ben ise başka değil, sırf umre niyetiyle ihrama girmiştim. Peygamber (S) bana saçımı çözmemi, taranmamı, hacc niyetiyle ihram etmemi ve umreyi terk eylememi emretti. Ben de bunları yaptım. Nihayet haccımı yerine getirince Ebû Bekr’in oğlu Abdurrahmân’ı benim maiyyetimde gönderdi ve bana eski umrenin yerine Ten’îm’den bir umre yapmakhğımı emreyledi [46].
20- Hayzın Gelmesi Ve Gitmesi Babı
Bir takım kadınlar Aişe’ye, içinde sarı lekeli pamuk bulunan bir bez götürürlerdi de, Aîşe onlara: Pamuğu
beyaz göreceğiniz vakte kadar acele etmeyin, der idi.
Bu sözü İle de hayzdan temize çıkmayı murâd ederdi[47]. Bir takım kadınların gece ortasında kandiller isteyip (tutundukları şeydeki) temizliğe bakar oldukları haberi Zeyd ibn Sâbit’in kızı Ümmü Kulsüm’e ulaştı da: Kadınlar bu işi yapmazlardı, deyip, o kadınları ayıpladı[48].
25-……. Bize Sufyân, Hişâm’dan; o da babasından; o da Âi-şe’den tahdîs etti ki (o şöyle demiştir): Fâtıma bintu Ebî Hubeyş isti-hâzaya tutulur durur idi. Bunu Peygamber’e sordu. Peygamber (S): “Bu bir damardır, hayız değildir. Hayızın müddeti geldiği zaman namazı bırak, hayzın müddeti geçtiği zaman yıkan ve namaz kıl” buyurdu [49].
21- Bâb: Hayızlı Olan Kadın Namazı Kaza Etmez
Câbir ve Ebû Saîd, Peygamber’den olmak üzere: Hayızlı kadın namazı terk eder, dediler [50].
26-…….Bize Katâde tahdîs edip şöyle dedi: Bana Muâze şöyle tahdîs etti: Bir kadın Âişe’ye: Biz kadınlardan biri temiz olduktan sonra (hayz zamanındaki) namazını kaza etmeli mi? diye sordu. Âi–şe: Sen Harûriyye misin? Biz Peygamber (S) ile birlikte iken hayız olurduk da bize bunu emretmezdi; yâhud da biz bunu yapmazdık, diye cevâb verdi [51].
22- Hayz Elbisesi İçinde İken Hayızlı Kadınla Beraber Uyumak Babı
27-…….Ümmü Seleme (R) tahdîs edip şöyle demiştir: Ben, Peygamber (S) ile beraberinde bir katîfe içinde bulunurken hayız oldum. Yavaşça sıyrıldım da o örtüden dışarıya çıktım, havza mahsûs elbisemi aldım, giydim. Rasûlullah bana: “Hayız mı oldun?” diye sordu. Ben: Evet, dedim. Bunun üzerine beni çağırdı ve beni kendisi ile beraber o saçaklı kadife örtünün içine soktu. Zeyneb şöyle dedi:.Ve .Ümmü Seleme bana tahdîs etti ki, Peygamber (S) oruçlu olduğu hâlde, Ümmü Seleme’yi öper idi ve (Ümmü Seleme dedi ki): Ben, Peygamber ile beraber bir tek kaptan cünüblükten dolayı yıkanır idim. [52]
23- Temizlik Hâli Elbisesinden Başka Hayız Elbisesi Edinen Kimse Babı
28-……. Ümmü Seleme (R) şöyle demiştir: Peygamber (S) ile saçaklı bir örtü içinde yatıyordum. Hayız oldum. Sıyrılıp hayza mahsûs elbisemi aldım. “Hayız mı oldun?” dıyt sordu. Evet, dedim. Bunun üzerine beni çağırdı, saçaklı kadifenin altında onunla beraber yattım[53].
24- Hayızlı Kadınların Namaz Yerinden Ayrı Durarak Bayram Namazlarının Kılındığı Sahada Ve Müslümanların Dualarında Hâzır Bulunmaları Babı
29-…,… Hafsa bintu Şîrîn şöyle demiştir: Biz tazelerimizi bayramlarda (namazgaha) çıkmaktan men’ ederdik. (Basra’ya) bir kadın gelip Halef oğullan kasrına indi. O kadın kız kardeşinin -ki kocası
Peygamber ile birlikte on iki gazada bulunmuş, kendisi de bizzat altısına iştirak etmiş idi-: Biz yaralılara ilâç yapar, hastalara bakardık, dediğini rivayet ettikten sonra, şöyle dedi: Kız kardeşim Peygamber’e: Birimizin örtünecek çarşafı olmazsa, namaz yerine çıkmamasında be’s var mı? diye sormuş. Peygamber: “Arkadaşı kendi cilbâbiann-dan birini ona giydirsin de hayr (meclisin)^e ve müslümânların duasında hâzır bulunsun” buyurmuştur.
(Hafsabintu Şîrîn der ki:) Ümmü Atıyye buraya geldiği zaman: Bunu sen Peygâmber’den işittin mi? diye sordum. Ümmü Atıyye: O’na babam feda olsun, evet işittim, dedi. -Hafsa bintu Şîrîn: Ümmü Atıyye ne zaman Peygamber’i anarsa”bi-ebî = O’na babam feda olsun” der idi, dedi.- Ümmü Atıyye şöyle devam etti: Babam O’na feda olsun, ben Peygamber’den işittim, O şöyle buyuruyordu: “Tazelerle perde sahibi kadınlar -yâhud: Perde sahibi tazeler ile- hay izli kadınlar çıkıp hayır (meclisin)^e1 ve müzminlerin duasında hâzır bulunsunlar. Yalnız hayızlı kadınlar namaz yerinden uzakça dursunlar”. Hafsa dedi ki: Ben Ümmü Atıyye’ye karşı: Hayızlılar da mı? diye sordum. Ümmü Atıyye cevaben: Hayızlılar Arafat’ta, fulân fulân yerlerde hâzır bulunmuyorlar mı? dedi [54].
25- Hah: Kadın Bir Ayda Üç Hayız Olduğu Zaman (Hüküm Nedik?)
Yüce Allah’ın: “Boşanmış kadınlar kendi kendilerine üç hayız ve temizlenme müddeti beklerler, eğer onlar Allah’a ve âhiret gününe inanıyorlarsa, Allah’ın, kendi rahimlerinde yarattığı (hayzı ve hamli) gizlemeleri onlara halâl olmaz… ” (ei-Bakara: 228) kavlinden dolayı hayız müddeti, hami müddeti ve hayızdan mümkin olabilecek şey (yânı tekrar) hususunda kadınların tasdik olunacakları şeyler[55].
Alfden ve Şurayh(98)’dan zikrolunur ki, eğer bir kadın dîninden (ve emînliğinden) râzî olunacak nevi’den kendi hususiyetlerine vâkıf bulunan kadınlardan, bir ayda üç hayz gördüğüne beyine getirirse, tasdik olunur [56].
Atâ ibn Ebî Rebâh: Kadının iddet içindeki hayızları iddetten önce âdeti olan hayızlarıdır, demiştir.
Ibrâhîm Nahaî de buna kaail olmuştur [57]. Ve Atâ: Hayzın en azı bir gün, en çoğu da on beş gündür, demiştir[58].
Mu’temir ibn Süleyman, babasından, şöyle dedi: Ben İbn Sîrîn’e temizliğinden sonra onbeş gün kan gören kadını sordum. O: Kadınlar bunu daha iyi bilicidir, dedi[59].
30-…….Ben Hişâm ibn Urve’den işittim, şöyle dedi: Bana babam, Âişe’den haber verdi ki (o, şöyle demiştir): Fâtıma bintu Ebî Hubeyş, Peygamber’e sorup: Ben istihâzaya ma’rûz kılınıyorum, temiz olamıyorum. Binâenaleyh ben namazı terk edeyim mi? dedi. Peygamber: “Hayır, çünkü bu bir damardır. Lâkin sen namazı, içinde hay izli bulunduğun günler kadar terk et, sonra yıkan ve namaz kıl” buyurdu. [60]
26- Hayız Günleri Hâricinde Kadının Göreceği Sarı Ve Boz Renkli Islaklıklar Babı
31-…….Bize îsmâîl (ibn Uleyye), Eyyûb’dan; o da Muhammed. (ibn Sîrîn)’den; o da Ümmü Atıyye’den tahdîs etti. O: Biz sarılığı ve bozluğu hiçbir şey (yânî namaza mâni’) addetmezdik, demiştir[61].
27- İstihâza Damarı Babı
32-…….Bana îbnu EbîZi’b, İbn Şihâb’dan; o da Urve’den ve Amre (98)’den; onlar da Peygamber’in zevcesi Âişe’den tahdîs etti (o, şöyle demiştir): Cahş kızı Ümmü Habîbe yedi yıl istihâzaya müb-telâ kılındı. RasûluIIah’a bunu sordu. Rasûlullah ona yıkanmasını emretti de “Bu bir damardır” buyurdu. Artık Ümmü Habîbe her namaz için yıkanır oldu [62].
28- İfâda Tavafından Sonra Hayız Olan Kadın Babı?
33-…….Abdurrahmân kızı Amre’den; o da Peygamber’in zevcesi Âişe’den haber verdi. O, RasûluIIah’a: Yâ Rasûlallah, Safiyye bintu Huyey hayız oldu diye haber vermiştir. Rasûlullah (S): ”İhtimâl ki o bizi yolumuzdan alıkoyacak! O sizinle beraber ifâda tavafını yapmış değil mi idi?” dedi. Evet, dediler. “Öyle ise çık” buyurdu[63].
34-…….Bize Vuheyb, Abdullah ibn Tâvûs (132)’tan; o da babası Tûvûs ibn Keysân’dan; o da İbn Abbâs’tan tahdîs etti. İbn Ab-bâs (R): Hayızlı kadına, ifâda tavafını yaptığı zaman (veda tavafını yapmaksızın) vatanına dönmek ruhsatı verildi, demiştir. (Tâvûs der ki:) İbn Umer ilk emrinde hayızlı kadın veda tavafını yapmadıkça memleketine dönmez, der idi. Sonra kendisinden işittim: Hayızlı kadın memleketine döner, çünkü Rasûlullah onlara ruhsat verdi, diyordu. [64]
29- Bâb: İstihâzalı Kadın (Arada Kanı Dinmekle) Temizliği Görünce (Yıkanıp Namaz Kılar)
İbn Abbâs: Böyle kadın, temizlik süresi bir saat olsa bile yıkanır, namaz kılar ve kocası da kendisine gelir. İstihâzalı namaz kılmak isteyince yıkanır, namaz kılar. Namaz kılmak (cimâdan) daha büyüktür, demiştir [65].
35-…….Âişe (R) şöyle demiştir: Peygamber (S): “Hayz geldiği zaman namazı terk et. Hayız müddetinin sonu gittiği zaman ise, kendinden kanı yıka ve namaz kıl” buyurdu [66].
30- Lohûsa (İken Ölen) Kadın Üzerine Cenaze Namazı Ve Bu Namazın Sünneti Babı
36-…….Bize Şu’be Hüseyin el-Muallim, İbnu Bureyde’den; o da Semure ibn Cundub (59)’dan haber verdi ki (o,şöyle demiştir): Bir kadın lohûsahğında vefat etti. Peygamber (S) ona cenaze namazı kıldı. (Kılarken de bedeninin) ortasına doğru dikeldi[67].
31-Bâbb(Bu, Geçen Bâbdan Bir Fasıl Gibidir)
37-…….BizeEbû Avâne-ki onun ismi el-Veddâh’tır- kendi kitabından haber verip şöyle dedi: Bize Süleyman eş-Şeybânî, Abdullah ibn Şeddâd’dan haber verdi. Abdullah şöyle dedi: Ben Peygamber’in zevcesi teyzem Meymûne’den işittim: Bazen öyle olurdu ki, Meymûne hayızlı bulunur, namaz kılmaz, Rasûlullah seccadesi üzerinde namaz kılarken, secde yerinin hizasında uzanmış bulunurdu. Rasûlullah secde ettiği vakit elbisesinin bâzı yerleri Meymûne’ye dokunurdu [68].
[1] Hayz ve onunla birlikte zikrolunan istihâza İle nifâsın hükümlerini beyân kitabı. Kitabın hayz ile isimlendirilmesi, hayzın diğerlerinden daha çok vâki’ olmasındandır. Hayz’ın on tane ismi vardır: Hayz, tams dıhk, ıkbâr, ı’sâr, dırâs, ırak, fırâk, tams , nifâs.
[2] Ma hız, mimli masdâr veya mekân İsmi veya zaman ismi olabildiğine göre, hayız, hayız yeri veya hayız zamanı demek olur. Hayız, lûgatta seyelân ma’nâsm-dan alınmış olarak, kadınların âdeti olan kan akıntısının ismidir ki, rahimden vakit vakit gelen kirli ve tabiî ifraz olup, şahıslara ve hâllere göre müddeti farklı olur. İmâm Şafiî, en azı bir, en çoğu onbeş gün olduğuna; İmâm Mâlik en az ve en çoğunun ta’yîrıi mümkün olmadığına kaail olmuşlardır. İki hayz arasındaki temizlik müddetine tuhur denilir. Hayzın şer’î hükümleri namaz ve oruca mâni’ olması, mescide girmekten, Kur’ân okumaktan ve Mushaf’a dokunmaktan çekinilmesi, kadının bununla bulûğa .ermesi ve bu hâlde cimâ’ın haram ol-. maşıdır ki, burada mensûs olan da budur (Hakk Dîni, I, 775-776).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/395.
[3] Çünkü hayz, kadınların hilkatlarınin aslındandır ki, onda kendilerinin salâhı vardır. Bu salâha Yüce Allah’ın şu kavli delâlet eder: ‘ ‘Zekeriyyâ ‘yi da an. Hani o Rabb *ına; Rabb ‘im beni yalnız başıma bırakma. Sen vârislerin en hayırlısı-sın diye niyaz etmişti. Biz onun bu duasını kabul ettik ve kendisine Yahya ‘yi ihsan eyledik. Eşini(doğurmaya) elverişli kıldık… “(el-Enbiyâ:89-90). Buradaki is–lâh, onun karısını kısırlığının ardından kendisine hayzı tekrar vermek suretiyle doğurmaya elverişli kılmakla tefsir edilmiştir.
Hâkim, sahîh bir İsnâdla İbn Abbâs’tan: “Hayzın başlaması, cennetten indirilmesinden sonra Havva üzerinde oldu” hadîsini rivayet etmiştir.
[4] Buharî bununla, Abdurrazzâk’ın sahîh bîr isnâdla İbn Mes’ûd’dan rivayet ettiği şu hadîsi işaret ediyor gibidir: îbn Mes’ûd şöyle demiştir: “îsrâîl oğullan’nda erkekler ve kadınlar beraberce namaz kılıyorlardı. Kadın erkeğe bakıyordu. Allah o kadınlar üzerine hayzı bıraktı da onları mescidlerden men’ etti”. Abdur-razzâk’ta, Âişe’den de bu ma’nâda bir hadîs vardır.
[5] Yânî Peygamber’in “Hayz Allah’ın Âdem kızları üzerine yazdığı bir şeydir” sözü, o, bâzılarına âid olan sözden daha şümullüdür. Çünkü Peygamber’in sözü isrâîl oğulları kadınlarına ve diğerlerine şâmildir.
Dâvûdî: Bu iki söz arasında muhalefet yoktur. Çünkü isrâîl oğullan kadınları da Âdem kızlanndandır, dedi.
Muhalefet ise görüldüğü üzere apaçıktır. Çünkü bu sözden İsrâîl oğulları “kadınlarından başkasına hayz gönderilmemiş olması lâzım gelir. Hadîs ise İsrâ-îllİler olsun, gayrılan olsun, bütün Âdem kızlarına hayzın yazılmış olduğunda zahirdir.
İbn Hacer bunu şöyle cevâbladi: Ta’mîme kaail olmakla beraber, İsrâîl oğulları kadınlarına mevcudiyetinin başlangıcı olarak değil de, bir ceza olmak üzere
hayz müddetinin uzatılması şeklinde anlaşılmak suretiyle, iki söz arasını cem’ etmek mümkün olur, dedi.. (Kastallânî).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/396.
[6] Bu bâb ile ismi, nüshaların bâzısında düşmüştür.
[7] Metinde “bi’1-bakari” rivayeti olduğu gibi, “biU-bakarati” rivayeti de vardır. İkinci rivayette bir sığır kurbân edilmiş olduğu taayyün eder. Birincisine göre ise, sığırların birden fazla olması ihtimâli de anlaşılır ki, her iki ihtimâli gözeterek tercemesinde “bir”siz olarak yalnız “sığır” denildi (Ahmed Naîm).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/397.
[8] Hristiyanlar, hayza hiç ehemmiyet vermezler, hayızlı kadınlarla cinsî münâsebette bile be’s görmezler, bu tefrittir; işi küçültmektir. Yahudiler ise, cinsî münâsebet şöyle dursun, hayızh kadınlarla bir odada bile oturmazlar, öerâber yiyip içmezler; bu da ifrattır; tedbîrde ileri gitmektir.
Câhiliyyet Arablar’ı, Yahûdîler’in ifratına tâbi’ olmuşlardı. İslâm şerîatİ ise bu ifrat ve tefriti kaldırarak, yalnız hayızh kadınlarla cinsî münâsebeti haram kılmış ve bu hâldeki kadınları cünüb menzilesinde tutmuştur. Baş tarafta zikredilen el-Bakara:222. âyeti, yalnız hayızlı kadınlarla cinsî münâsebeti yasak ettiği gibi, bundan sonraki hadîslerde de Arab’ın hayızlı kadınlar hakkındaki bâtıl i’tikaadlarını yıkar ve bu husustaki şer’î hükümleri beyân eder (Tecrid Ter., I, 183-184).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/398.
[9] Mü’minlerin annelerinden her birine mahsûs olan hücrelerin kapılan mescide açılırdı. Bu ta’rîfegöre Rasûlullah, Âişe’nin hücresine bitişik bir halvet yerinde i’tikâf etmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/398.
[10] Bu haberi îbnu Ebî Şeybe, kendi Musannafmda sahîh bir isnâd ile mevsûlen rivayet etmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/399.
[11] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/399.
[12] Bu babın ismi kalbedilmiştir: Çünkü bunun hakkı “Hayz’a nifâs ismi veren” denilmekti, denildi.
Bu, takdîm ve te’hîre hamlolunur. Takdîr “Hayz’a nifâs ismi veren”dir. Keza “ismi veren” sözü ile murâd, “Nİfâs lâfzım hayız ma’nâsına kullanan” olması da muhtemildir. Buna göre haberdekine tekellüfsüz olarak mutabık olur da denildi (tbn Hacer).
Buhârî’nin irâde ettiği şeyin hâsılı şudur: Hayz’ın nifâsa ıtlâkı, nifâsm hayza illâki Arablar arasında şâyi’dir. Binâenaleyh hayız için sabit olan hükümler, öylece nifâs için de sabit olur… (Şâh Veliyyullah).
[13] el-Hamîsa: Sefine vezninde bir gûnâ siyah abaya denir ki, dört köşeli ve iki tarafı zencefli olur.
el-Hamîle: Sefîne vezninde… ve kadifeye denir ki ma’rûftur.
el-Hamle: Temre vezninde, bu dahî kadîfeye denir. Ve kilim ve ihram ve zeylu
ve çuha ve mıkrame makûlesi havlı ve saçaklı nesneye denir.. (Kaamûs Ter.).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/399-400.
[14] Yânî izârm üst tarafındaki derilerde teni tene sürüşmek caizdir. İzârın altındaki derilere gelince, âlimlerin bâzısının hilâfına olarak, caiz değildir. Çünkü bâzı âlimler fercden ve kan yerinden sakınmakla beraber, bunu da caiz görürler… (Şâh Veliyyullah).
[15] el-Mubâşere:…..ve cima’ eylemek ma’nâsınadır. Bir kavle göre, bir bez içinde beşereleri (yânî cildleri, tenleri) biribirine sürüşmek ma’nâsınadır (Kaamûs Ter.).
Bu lâfzı burada cinsî münâsebet ma’nâsına almağa İmkân yoktur. Çünkü hayızlı kadınla cinsî münâsebet etmek, bi’1-icmâ haramdır, büyük günâhtır…
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/400.
[16] Bu son sözden Âişe’nin, nefsine güven olmaksızın cild cilde sürtüşmenin kerahetine kaail olduğu zahir oluyor (Şâh Veliyyullah).
[17] Hâlid’in mutâbaatını, Ebu’l-Kaasım et-Tenûhî; Cerîr’in mutâbaatım ise Ebû Dâ-vûd ile el-İsmâîlî mevsûlen rivayet etmişlerdir (İbn Hacer, Aynî, Kastallânî).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/401.
[18] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/401.
[19] Küll hakkında verilen hükmün o küll ferdlerinden her ferde sâdık olması lâzım gehnez.Nitekim erkeklere taş çıkartır nice kadınlar vardır. Hüküm çoğunluğa göredir. Amel îmândan- cüz’dür ve îmân, ziyâde ve noksan kabul eder diyenler
Peygamber’in bu sözünü- zahirine hamleder ve te’vîline hâcel görmezler. İbâdeti eksik olanların dînini de eksik sayarlar. Muhalifleri ise, îmân, İslâm ve dîn’İn zâtında ziyâde ve noksan terettübü mümkün değildir, bu ziyâde ve naks sıfata râci’dir, derler (Tecrîd Ter., I, 188).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/402.
[20] Bunu Dârimî mevsûlen rivayet etti.
[21] Bunu İbnu Munzİr, İbn Abbâs’tan isnâdiyle rivayet etti.
[22] Bunu Buhârî, “Kitâbu’l-Iyd”de mevsûlen rivayet etti. Yânî bayramda tekbîr getirmeleri evlâ tarîkiyle caiz olur.
[23] Bunu Buhârî, “Bed’u’l-Vahy”de mevsûlen rivayet elti.
Bu, Peygamber’in, tâ Allah’ın zikrini mâni’ olan kâfirlere olan mektûblaş-malanna kadar her hâlinde Allah’ı zikreder olduğuna delildir. Binâenaleyh müs-lümânlar hakkında evlâ tarîkıyledir.
[24] Bunu Buhârî, “Kitâbu’l-Ahkâm”da mevsûlen rivayet etti.
[25] Bunu Bağâvî mevsûlen rivayet etti. “Allah şöyle buyurdu..” ifâdesi, delîl için ikinci bir mukaddime menzilesindedir. Yâni cünüblükle beraber hayvan kesmek caizdir; şu kadar var ki, bu boğazlama dahî Allah’ı zikretmeksizin caiz olmaz. Cünüblük ve hayzın hükümleri de bi’l-icmâ musâvîdir.
Buhârî bu babın ta’lîklerini -‘ednâ mulâbese” için (yânîen yakın bir bulaşma için) getirmiştir. Nitekim bu gizli olmaz. Bunun benzerleri müellifte çoktur.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/403-404.
[26] Âişe’nin en baştaki ifâdesi, eskiden hacc aylan içinde umreye niyet edilmez i’tikaadında bulunduğu içindir. Câhiliyyet zamanında İbrâhîm dîninin öğrettiği nu-suk ve ibâdetlerden yalnız hacc ve umre ayakta kalmıştı ki, o da birçok bid’atler ve bâtıl bâtıl i’tikaadiarla karışmış bir hâlde idi. Bu cümleden olmak üzere hacc ayları içinde umre ‘niyetiyle ihrama girip, telbiye ile ses yükseltmek caiz sayılmazdı. Veda haccma kadar bu i’tikaadı bozacak yeni bir teşrî’ vâki’ olmamıştı.: Bundan dolayı müslümânlar ihrama girdikleri vakit, hep hacc niyetiyle girmiş
; bulunuyorlardı. Bilhassa kurbân sevk etmiş olan Rasûlullah’ın niyetine uyarak, hepsi o niyette idi. Hacc kaafİlesi Mekke’ye yaklaştığında Şerif mevkîinde Peygamber “Beraberinde kurban getirenlerden mâada her kim varsa, haccıfesh ederek umre’ye niyet etsin” diye tebliğ buyurdu. Ve Câhiliyyet Arabi’nin bu husustaki amel ve i’tikaadını bozdu. İsteyenler, hacc ayları içinde de Umre’den istifâdeye imkân buldular. Fakat herhalde Medine’den çıkarken umûmun niyei hacc idi. Bundan dolayı mü’minlerin annesi Âişe “Hacc’dan başka bir niyeti-
miz olduğunu bilmeksizin…” demiştir.
Âişe’nin ağlaması hayızlı hâlde iken hem haccın, hem umrenin rükünlerinden olan ifâda tavafının mümkin olmamasındandır. Bilindiği üzere hayızhnın tavaf etmesi caiz değildir. İşte bu sebeble Peygamber Âişe’ye, metindeki şekilde hareket etmesini emretmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/404.
[27] Bunun ma’nâsı: O, rahim kanı değildir ki namazı ve orucu bırakmayı mûcib olsun; o bir damar kanından ibarettir, denildi. Tabîblere göre istihâza da rahimden gelir; öyleyse “Bu ancak bir damardır” sözünün ma’nâsı nedir? denilirse, ben şöyle derim: Onun ma’nâsı: Bu ancak bir rahatsızlık ve onda bir hastalıktır. Damar söylenip, hastalık ve rahatsızlık irâde edilmesidir. Çünkü kanın toplanması ve bozulması orada olur. Bu da ekseriyyâ rahatsızlığa ve hastalığa sebeb olur. Buna göre hadîs ile tabîblerin söylediği arasında muhalefet yoktur. Çünkü tabîbler de hastalıkların çoğunun damarlardaki bir mizâc kötülüğünden meydana gelmekte olduğunu i’tirâf etmektedirler (Şâh Veliyyullah).
el-Mustahâza, şu hâtûna denir ki, kanı hayz kanı olmayıp, yâni rahimden gelmeyip âzİI dedikleri damardan gelir. Bu, mechûi binası olan Ustuhîzat sîga-sındandır. “Ustuhîzati’l-meretu ve hiye mustahâzatun” denilir, yâni kanı ha-yızdan değil de, azil damarından olarak akar (Kaamûs Ter.),
Buna göre mustahâza, hayız müddetinin en büyüğü geçtikten sonra yine kanı dinmeyen kadına denir. Bunun hükmü, bâzı hususlarda hayızlıdan farklı olup, daimî özürlü hükmündedir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/405.
[28] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/406.
[29] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/406.
[30] İstihâzah kadın, hayız müddetinin çoğu geçtikten sonra yine kanı dinmeyen kadın demek olduğu, daha önce bildirildi.
Usfur: Bir nebat adıdır ki, kalîz eti mühre eder ve tohumuna kurtum derler. Türkçe’de tahrif ile âspûr ve tohumuna âspûr tohumu dedikleridir. Pişirildiği zaman ete izafe olunsa, sür’atle mühre eder ve onunla sarı boyanır (Kaamûs Ter.).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/407.
[31] Bu kadın, mü’minlerin annelerinden Şevde bintu Zem’a yâhud Ümmü Habîbe Remle bintu Ebî Sufyân yâhud da Ümmü Seleme’den biri idi.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/407.
[32] Hayızlmın mescide girmesi caiz değil ise de, bu hadîslerden, istihâzah kadının i’tikâfı bile -mescidin kirletilmeyeceğine emniyet edildiği takdirde- caiz olduğu
istinbât olunur. Hadesi devamlı olan özürlü kimseler hakkındaki hükümler de, zâten istihâzalı kadının hükümlerine kıyâs ediliyor.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/407.
[33] Babın maksadı, bunun câizliğini isbâttır. Çünkü İslâm’dan evvel kadınların i’-tiyâdı, hayzın dinmesinin ardından elbiseyi değiştirmek idi, ve onlar bunu vâcib görüyorlar idi (Şâh Veliyyullah).
[34] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/408.
[35] Asbı sevbi: Yemen dokumalarından boyalı bir kumaşın adıdır; iplikleri boyanır, sonra dokunur idi.
Kust Üçü de lügattir. Buna Kustu Azfâr denildiği gibi, kustu Zafâr da denir. Zafâr, Aden sahilinde bir şehrin ismidir ki, tırnak şeklinde olan Hind kustu, Hindistan’dan evvelâ oraya gelir. Bundan dolayı Arab kadınlarının yıkanma esnasında çirkin kokuyu gidermek için kullandıkları bu ıtra ”Kustu Azfâr” dedikleri gibi “Kustu Zafâr” da derler. Yânî bu Zafâr ile Azfâr lâfzı hakkında iki rivayet vardır: Birinciye göre ma’lûm yere nisbettir. İkinciye göre ise tırnak ma’nâsına olan “zıfr”m cem’idir. Murâd tırnak şekli üzere olan güzel buhurdur.
[36] Buhârî, bunu Kitâbu’t-Talâk’ta mevsûlen rivayet etmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/408-409.
[37] Misk, mim’in kesriyle ma’Iûm ıtrin adıdır.
Meşk, mim’in fethiyle deriye denir. Hadîste bu kelime meşk şeklinde de rivayet edilmiştir. Buna göre “Bir gön parçası al..” temek olur. Buhârî’nin diğer rivayetinde “fursaten mümesseketen” de gelmiştir ki “miske bulanmış yün parçası” demektir. Bir rivayette de “mümseketen” i’fâl babında fail ve mef’ûl isim bî-nâsıyle de okunmuştur ki, “eski bir bez parçası taşı” denmiş olur.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/409-410.
[38] Yânî bu yıkanma vâcibdir, sabittir. Hadîsin bâb ismiyle münâsebeti şudur: En-sârlı kadının “Ben nasıl yıkanayım?” sözü, yıkanmanın aslının subûtu müsellem olduğuna ve suâlin ancak yıkanmanın keyfiyyetinden ibaret olduğuna delâlet eder (Şâh Veliyyullah).
Bir rivayete göre bu bâb “Bâbu gasli’l-mahîd” şeklinde zabtedilmiştir. Bu zabte göre mahîd, ismi mekân olarak hayız yeri, yânî fere demek olacağından, ma’nâsı “Hayız yerini yıkamak babı” olacaktır. Böyle olunca, hadîsle bâb isminin münâsebeti açıktır.
[39] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/410.
[40] Muhassab, Mekke ile Minâ arasında bir yerdir. Teşrik günlerinden sonraki gece -ki bayramın dördüncü günü bittikten sonraki gecedir- orada geçirilir. Buraya “Hayfu Benî Kinâne= Kinâne oğullan hayfı” da denilir.
Ten’îm, Harem’in hâricinde Mekke’ye bir fersah mesafede bir yerdir. Mek-keliler’in üç Mikat’ından biridir. Orada Âişe Mescidi denilen bir de mescid vardır.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/411.
[41] Yânî bu vâcib midir, yoksa değil midir? Hadîsten zahir olan vâcib olmasıdır. Ancak bu, çok mübtelâ olunduğu ve zorluk lâzım geleceği için, cünüblük yıkanmasında kadından düşmüştür…. (Şâh VeHyyullah).
[42] Hadîste tasrih edildiği üzere bu son söz, Âişe’nin değil, kız kardeşinin torunu ve bu hadîsin râvîsi olan Hişâm ibn Urve ibn Zubeyr’indir. Ancak bu sözden bir müşkil çıkıyor: Âişe, kıran haccı yapan da olsa, temettü’ haccı yapan da olsa, üzerine kıran kurbânı yâhud temettü’ kurbânı vâcib olduğuna -Dâvûd Zâ-hirî’den başka- bütün fakîhler müttefik olduğu hâlde, nasıl olmuş da bunların hiçbiri lâzım gelmemiş? Buna verilen cevâb da: “Hişâm, bunlardan hiçbirinin yapıldığına dâir kendisine hiçbir haber erişmemiş olduğundan, hiçbiri lâzım gelmediğini zannetmiş. Hâlbuki bir şeyin vâki’ olmadığını bilmemekle nefselemr’-de vâki’ olmamasına hükmetmek gerekmez. Nitekim Câbir’in rivayetinde Peygamber’in Âişe için bir sığır kurbân ettiği beyân ediliyor” denilmiştir.
Bir de: “Hişâm’ın bu sözünün zahiri, o haccın kıran haccı ve temettü’ haccı olmayıp, ifrâd haccı olduğudur” (Şâh Veliyyullah).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/412.
[43] Buhârî, bu bâb ismini burada, Kur’ân’dan olan bu İki ta’bîri, hayızla İlgileri dolayısıyle tefsîr etmek İçin, yâhud da hâmile kadından gelen kanın hayız olmayacağını tenbîh etmek için getirmiştir. İkinci şık, mezheb imamları arasında ihtilaflıdır. Bâb ismindeki “muhallakatın” ve “gayrı muhaltakatın” ta’bûierini ihtiva eden Kur’ân âyetinin meali şöyle devam ediyor:
“Ey insanlar, eğer siz öldükten sonra tekrar dirilmek hususunda herhangi bir şübhe içinde iseniz, şu muhakkaktır ki, biz sizi topraktan, sonra insan suyundan, sonra pıhtılaşmış bir kandan, sonra da hilkati belli belirsiz bir çiğnem etten yarattık, size (kudretimizi apaçık) gösterelim diye. Sizleri dileyeceğimiz muayyen bir vakte kadar rahimlerde durduruyoruz, sonra sizi bir çocuk olarak çıkarıyoruz, daha sonra da kuvvetinize ermeniz için (büyütüyoruz). Kiminiz Öldürülüyor, kiminiz de bilgiden sonra hiçbir şey bilmemek üzere ömrün en fenasına doğru gerisin geri itiliyor… “(el-Hacc:5)
[44] İnsanın yaratılma ve tekâmül safhaları el-Mu’minûn: 12-16. âyetlerinde dokuz kademe olarak zikredilmiştir. İnsanı bir hamlede yaratmaya kaadir olan Allah’ın, onun tabiî şeklini alıncaya kadar bir takım tavırlara, kaanûnî tahavvüllere tâbi’ tutmasında hiç şübhesiz husûsî ve umûmî birçok hikmetler ve faydalar vardır. Bu hikmetleri ilgili ilim dallarındaki mütehassıslar bulmakta ve yazdıkları eserlerde uzun uzun anlatmaktadırlar. Bu hususlarda tafsîlât için tıbb, biyoloji, fizyoloji ve benzeri dallarda yazılan eserlere müracaat etmelidir (Müslim Ter., VIII, 118).
Hâmile kadının hayız olmayacağı mes’elesindeki görüşleri mufassal şerhlerden ta’kîb etmelidir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/413.
[45] Şârih Kastallânî, bunun ma’nâsı hakkında: Burada keyfiyyetle murâd sıfat değil, fakat hayızlı kadının ihram ve telbiye etmesinin isbâtım beyândır, dedi. Bana göre bu, zahiri üzeredir. Maksad, hayızlı ihram ettiği zaman, ihram ve telbiyenin sıfatını isbât etmektir ki, o da ihramının gusle makrûnolmasıdır, bu gusül hayız esnasında olsa bile. Âişe’nin guslünün’buna ihtimâli vardır (Şâh Ve-liyyullah).
[46] Bilindiği üzere ihram, Arafat’ta durma, tavaf, sa’y, tıraş gibi menseklerin şer’î
ismi hacc’dır. Bu menseklerin vakfeden ve Minâ işlerinden mâadasına umre de-nİr, ve edası hacc aylarına kasr edilmiş değildir. Umreye “Küçük Hacc” dedikleri de vardır. Nitekim vakfeyi de Minâ’daki işleri de içine alan menseklerin topuna “Hacc” denildiği gibi “Haccu Ekber” de denir… İşte bu rivayetten anlaşıldığına göre
Mü’minlerin Annesi Âişe Veda Haccı’nda, ibtidâ temettü’ niyetiyle ihrama girmiş bulunuyordu… Peygamber teşrîk günlerinden sonra, yânî bayramın dördüncü gününden sonra, Mekke ile Minâ arasında bir yer olan Mu-hassab’da, Âişe’ye bu umresini yapma emri vermiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/414.
[47] Bu haberi Mâlik el-Muvatta’âa. Alkame İbn Ebî Alkame hadîsinden; o da Âişe’nin hizmetçisi olan annesi Mercâne’den olmak üzere rivayet etti. Bundan hay-zın gelmesinin kan gelmesiyle, hayzm gitmesinin de kuruluk ve beyazlıkla olacağı bilinmiştir.
[48] Bu eseri de İmâm Mâlik, Muvatta’da Abdullah ibn Ebî Bekr’den; o da halasından; o da Zeyd ibn Sâbit’in kızından tahrîc etmiştir.
Kadınları ayıblaması, bu işin kötülenmiş olan zorluğu gerektireceğinden dolayıdır (Kastallânî ve diğerleri).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/415.
[49] İstihâzalı kadın her namaz vaktinde yıkanıp, namazını kılar. İşte bu hüküm, bu ve benzeri hadîslerden alınmıştır.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/416.
[50] Câbir’den gelen sözü müellif Buhârî, Kitâbu’l-Ahkâm’da, Âişe’nin haccda hayz olması kıssasında tahrîc etti. Ebû Saîd’den gelen sözü de Kitâbu VSavm’da ha-yızlının orucu terketmesi babında tahrîc etti. Bunun ma’nâsı hayızlı kadın namazı terk eder ve kaza etmez demektir. Çünkü namazı terk etmek, ödenmemesini gerektirir. Zîrâ Sâri’ onu terk etmekle emretti; terk edilmekle emredilen şeyin işlenmesi vâcib olmaz; binâenaleyh kaza edilmesi de vâcib olmaz.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/416.
[51] Soran kadının Muâze bintu Abdillah el-Adeviyye olduğu Buhârî’nin bir rivayetinde tasrîh edilmiştir. Diğer bir rivayette, Muâze, Âişe’ye suâlini. Hayızlı neden orucu kaza ediyor da namazı etmiyor?” şeklinde sormuştur. Cevâbdan anlaşılıyor ki, namazı kaza etmemeğe ruhsat verilmesi tahfif içindir: Günde beş defa tekerrür eden bir ibâdeti kaza etmek kolay değildir. Ramazân orucu ise yılda bir kerre farz olur. Sene içinde birkaç günlük orucu ödemek daha kolaydır.
Harûrîler Küfe yakınındaki Harûra’ köyüne mensûb Haricîler fırkasidır. Bu taifenin ilk toplantısı orada olduğu için, kendilerine bu isim verilmiştir. Bunlar dîn işinde şiddetlendirme tarafını tuttuklarından dolayı pek çirkin dalâletlere sapmışlardır. Harûrîler, hayızhnm hayız zamanında geçen namazları kaza etmesi vâcib olduğuna kaail olurlardı ki, ümmetin icmâına muhaliftir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/416.
[52] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/417.
[53] Ümmü Seleme’nin bu “Sıyrılıp, hayıza mahsûs elbisemi aldım” sözü, şu iki şeyi muht emildin
Birisi, kadının hayız kanı geldiği zaman tutunduğu bez, diğeri de kadının hayız kanı geldiği zaman tutunduğu bezden ayrı olarak, insanın giydiği elbiseden ayrı bir elbise.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/418.
[54] Hayır meclislerinden maksad, dînlerini öğrenecekleri ilim meclisleri, fıkıh ve hadîs meclisleri, hasta ziyareti yapılacak evler, hastahâneler ve buralara benzer hayırlı ve sevâb kazanılacak olan yerlerdir.
Hayızlılann mescide girmesi caiz değil ise de, belde haricindeki namazgaha gitmelerine cevaz olduğu, bundan anlaşılmıştır. Çünkü namazgah, yalnız namaza mahsûs mahal değildir. Bununla beraber hayızlılann namazgahta namaz kılan erkeklerden biraz uzakça durup, karışmamaları lâzım gelir.
Kadınların bu gibi hayır ve bereket meclislerine gidip duâ etmeleri, duâ edenlerle beraber “Âmîn” demeleri müstehâbdır.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/418-419.
[55] Yânî bu mümkindir. Kadın bunu iddia ettiği zaman, kadın bu sözünde tasdîk olunur. Ayet de kadının bu husustaki sözünün makbul olduğuna delâlet eder. Babın bütün ta’lîkleri de, hayızda bir tahdîd olmadığına ve bunun mümkin olan hususlarda kadının sözüne bırakılmış bulunduğuna delâlet etmektedir (Şâh Ve-liyyullah).
[56] Bunu Dârimî, Şa’bî’den; râvîleri sıka olan bir isnâdla mevsûlen rivayet etmiştir.
[57] Bunu Abdurrazzâk, îbn Cureyc’den mevsûlen rivayet etti. Yânî, kadın iddet bekleme zamanında muayyen bir müddette, meselâ bir ayda sayılmış hayizlar iddia etse, iddia ettiği şey kendi mu’tâdı ise kabul edilir. İddeti İçinde daha evvelki durumuna muhalif birşey iddia etse, iddiası kabul edilmez.
İbrahim en-Nahaî’nin görüşünü de, yine Adurrazzâk mevsûlen rivayet etmiştir.
[58] Atâ’nın bu görüşünü de Dârimî mevsûlen rivayet etmiştir.
[59] Bunu da Dârimî mevsûlen rivayet etmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/420.
[60] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/421.
[61] Hayız günleri hâricinde kanın bu renkleri kastediliyor. Yoksa hayız günlerinde kan ne renkte olursa olsun, hayz kanıdır. Ebû Davud’un rivayetinde “tuhur-dan sonra” kaydının bulunması da buna delildir.
Kan renkleri siyah, kırmızı, sarı, bozuk yânî bulanık, yeşilimtırak ve toprak rengi olmak üzere altıdır.
Cumhur, sarılık ve bulanıklığın hayız günlerinde hayız olduğuna, hayız günlerinden mâadasında hiçbir şey olmadığına kaaildir. İmâm Alî’den de böyle rivayet edilmiştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/421.
[62] Peygamber’in “yıkan” emri, mutlaktır; binâenaleyh bu emr tekrarı ifâde etmez. Bu yıkanmaya, Ümmü Habîbe’nin bunu i’tiyâd edinmesi sebebiyle olmuştur, yâhud da tatavvu’dur; vâcib olduğu için değildir, İşte bu tevcih sayesinde Fâtıma hadîsiyle Ümmü Habîbe hadîsi arasında uygunluk olur.
Cumhur da buna kaail olup: Mustahâzaya her bir namaz için yıkanmak vâcib olmaz, ancak abdest almak vâcib olur, dediler (Kastallânî ve Şâh Veliyyullah).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/422.
[63] Bu hâl Mekke’den Medine’ye dönüleceği sırada meydana gelmişti. Bundan anlaşılıyor ki, İfâda Tavafı, haccın rükünlerinden biridir. Bunu edâ etmeyen hayızlı kadın temizleninceye kadar bekler, tavaf etmedikçe de bu tavaf uhdeden çıkmaz.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/422.
[64] Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/423.
[65] Bunu İbnu Ebî Şeybe ve Dârimî mevsûlen rivayet etmişlerdir. “Namaz kılmak daha büyüktür” demek, kadına namaz kılması caiz olunca, cima yapması evlâ tarikiyle caiz olur demektir. Bu son cümle, kocası istihâzalı kadına nasıl cirnâ eder? şeklindeki mukadder bir suâle cevâbdır (Kastallânî).
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/423.
[66] Bu, Fâtıma bintu Ebî Hubeyş hadîsinden kısaltılmjştir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/424.
[67] Vefat eden kadın Ümmii Ka’b el-Ensâriyye idi. ölü erkek olursa, namazı kılan imâm yâhud münferid göğsünün hizasına doğru durur. Kadın olursa göğsü hizasına doğru mu, yoksa ortası hizasına doğru mu durmak daha faziletlidir hususunda ihtilâf vardır, ikinci re’yde bulunanların hücceti, bu hadîstir.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/424.
[68] Maksad, hayızlının necs yânî murdar olmadığını anlatmaktır. Nitekim yukarıki hadîste de lohûsanın necs olmadığı anlaşılmıştı.
Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Ötüken Yayınları: 1/425.
Huzur ve İslam 